artists & participants

Marina AbramovicAnsel AdamsYaacov AgamJosef AlbersPierre AlechinskyHorst AntesRon AradAlexander ArchipenkoKenneth ArmitageHans ArpRichard Artschwager Atelier van LieshoutDonald BaechlerJohn BaldessariArtur BarrioMirko BasaldellaLeonard BaskinRomare BeardenBernd & Hilla BecherRuben BellinkxAnna-Eva BergmanJoachim BertholdHarry BertoiaFred BervoetsMike BidloGuillaume BijlMax BillDara BirnbaumRenato BirolliWerner BischofBram BogartMichael BorremansLouise BourgeoisDirk Braeckman BrassaiMarcel BroodthaersRichard Buckminster FullerPeter BuggenhoutPol BuryAlexander CalderAnthony CaroMario Carreno CésarMarc ChagallJacques CharlierCedric ChristieDavid ClaerboutHugo ClausLucien ClergueRobert CombasWilliam N. CopleyMiguel CovarrubiasAnne DaemsMichael DansStuart DavisBerlinde De BruyckereJan De CockPeter de CupereJose de GuimaraesRaoul de KeyserEllen de MeutterNicolas de StaelLuc DeleuRonny DelrueWim Delvoye DENMARKBraco DimitrijevicCesar DomelaPiero DorazioPeter DownsbroughKatherine Sophie DreierJean DubuffetMarcel DuchampLili DujourieMarlene DumasFred EerdekensMax Ernst ErroSorel EtrogJan FabreLin FeltonAgustin FernandezFilip FrancisSam FrancisHamish FultonCristobal GabarronWinfred GaulJuan Genoves Gilbert & GeorgeMathias GoeritzWillo GonnissenArshile GorkyBettina GruberDavid HareRobert HartmannHans HartungStanley William HayterKati HeckAl HeldJean HelionThomas HirschhornJan HoetHans HolleinGottfried HoneggerJan van ImschootRobert IndianaAlfredo JaarPaul JenkinsAsger JornYusaku KamekuraAllan KaprowAlex KatzFrederick KieslerPer KirkebyPeter KlasenErika Giovanna KlienFranz KlineOskar KokoschkaKasper KönigJuul KraijerNorbert KrickeYayoi KusamaMarie-Jo LafontaineWifredo Lam Le CorbusierJean Le GacThomas LerooyRoy LichtensteinJacques LipchitzEdward LipskiJacques LizeneBernd LohausRichard LongReinier LucassenJose Luis CuevasMarcel MarienMarino MariniKris MartinAndre MassonGeorges MathieuPaul McCarthyCarlos MeridaWesley MeurisWilly Meyer-OsburgJoan MiroLaszlo Moholy-NagyRobert MotherwellMichel MouffeHans Alexander MüllerSofie MullerBruno MunariJohan MuyleBruce NaumanBen NicholsonLeonardo NiermanIsamu NoguchiClaes OldenburgJules OlitskiYoko OnoHans Op de BeeckDennis OppenheimWolfgang PaalenRia PacqueeMimmo Paladino PanamarenkoGiulio PaoliniEduardo PaolozziJorge PiquerasMichelangelo PistolettoKlaus PobitzerSheng QiPaul RandRoger RaveelMan RayAd ReinhardtCarl Fredrik ReuterswärdGerhard RichterPeter RogiersGuy RomboutsDieter Roth RotrautEd RuschaJean RustinCheri SambaGiuseppe SantomasoAntonio SauraRob ScholteRudolf SchoofsStephane SchraenenThomas SchütteWilliam ScottGeorge SegalKurt SeligmannRichard SerraDavid SmithNedko SolakovFrederick SommerPierre SoulagesKlaus StaeckFrançois StahlyTheodoros StamosHaim SteinbachSaul SteinbergFrank StellaPaul StrandBerend StrikWilliam SweetloveWalter SwennenJohan TahonDorothea TanningAntoni TapiesKoen TheysJean TinguelyMark TobeyDavid TremlettHeinz TrökesJan TschicholdLuc TuymansGünther UeckerPatrick van CaeckenberghAnne-Mie van KerckhovenKoen VanmechelenBernar VenetAndre VerlonJacques VillegleHenk VischKris VleeschouwerAndy WarholRobert WattsAndy WaumanLawrence WeinerRobert WilsonCindy WrightErwin WurmJean XceronTsuruko Yamazaki Zao Wou-kiFernando Zobel 

press release only in german

Sie konnte als Zentrum der wichtigsten Kunstszene der Welt gelten: die kleine Kunstbuchhandlung Wittenborn & Schultz in Manhattan. Aufgrund ihrer Lage mitten unter den Kunstgalerien ging hier die amerikanische und europäische Kunstszene ein und aus.

Als sich am Abend des 16. März 1944 der mexikanische Künstler Miguel Covarrubias nicht nur mit seinem Namen, sondern auch noch mit einem Umriss seiner Hand in das Gästebuch eintrug, begann eine Sammlungsgeschichte von Kunstwerken, die ihresgleichen sucht. Nach dem Tod George Wittenborns im Jahr 1974 ging das Buch in den Besitz des Belgischen Galeristen Ronny Van de Velde über, der es ebenso wie Wittenborn als Gästebuch weiter nutzte. Auf diese Weise entstand ein umfangreiches, einzigartiges „Who is who“ der Kunstwelt, das sich von den dreißiger Jahren bis in unsere Gegenwart erstreckt und mittlerweile knapp dreihundert „Hände“ umfasst.

Die Ausstellung wird in der Galerie im ersten Obergeschoss des MARTa Herford gezeigt. Von den 300 Arbeiten werden ca. 190 präsentiert. Gastkurator ist Ronny Van de Velde.

Namensliste Marina Abramovic, Alexander Archipenko, Ansel Adams, Yaacov Agam, Josef Albers, Albert Alcalay, Pierre Alechinsky, Horst Antes, Ron Arad, Kenneth Armitage, Boris Aronson, Clara Arocha & Stephane Schraenen, Hans Arp, Richard Artschwager, Atelier van Lieshout, Donald Baechler, John Baldessari, Artur Barrio, Leonard Baskin, Romare Bearden, Hilla und Bernd Becher, Ruben Bellinkx, Ben, Anna-Eva Bergman, Joachim Berthold, Harry Bertoia, Fred Bervoets, Mike Bidlo, Guillaume Bijl, Max Bill, Renato Birolli, Dara Birnbaum, Werner Bischof, Aulis Blomstedt, Delphine Boel, Bram Bogart, Michael Borremans, Louis Bouche, Louise Bourgeois, Dirk Braeckman, Brassaï , Elisa Breton, Remo Brindisi, Marcel Broodthaers, Berlinde De Bruyckere, Peter Buggenhout, Pol Bury, Saar De Buysere, Patrick Van Caeckenbergh, Alexander Calder, Jan L. Carlier, Anthony Caro, Mario Carreno, César , Marc Chagall, Jacques Charlier, Sheldon Cheney, Cedric Christie, Joannes Cladders, David Claerbout, Hugo Claus, Lucien Clergue, Jan De Cock, Calvert Coggeshall, Robert Combas, William N. Copley, Xavier Corbero, Miguel Covarrubias, Jose Luis Cuevas, Peter De Cupere, Anne Daems, Michael Dans, Stuart Davis, Luc Deleu, Ronny Delrue, Wim Delvoye, Denmark , Julio De Diego, Sam Dillemans, Braco Dimitrijevic, Katherine Sophie Dreier, Cesar Domela, Luc Dondeyne, Piero Dorazio, Peter Downsbrough, Jean Dubuffet, Marcel Duchamp, Lili Dujourie, Marlene Dumas, Natalia Dumitrescu, Friedel Dzubas, Fred Eerdekens, Rowland Emett, Max Ernst, Erro , Sorel Etrog, Jan Fabre, Agustin Fernandez, Isi Fiszman, Filip Francis, Sam Francis, Richard Buckminster Fuller, Hamish Fulton, Winfried Gaul, Cristobal Gabarron, Juan Genoves, Jef Gey, Gilbert & George, Maria Gilissen, Claude Gilli, Mathias Goeritz, Willo Gonnissen, Xavier Gonzalez, Arshile Gorky, Enzo Gribaudo, Bettina Gruber, Jose de Guimaraes, Satish Gujral, Victor Hammer, Happy Famous Artists , David Hare, Robert Hartmann, Hans Hartung, Stanley William Hayter, Kati Heck, Al Held, Jean Helion, Thomas Hirschhorn, Jan Hoet, Hans Hollein, Gottfried Honegger, Warja Honegger-Lavater, John Philip Hultberg, Jan Van Imschoot, Robert Indiana, Alexandru Istrati, Alfredo Jaar, Paul Jenkins, Ben Johnson, Jacqueline Johnson, Asger Jorn, Horst Kalinowski, Yusaku Kamekura, Allan Kaprow, Alex Katz, Anne-Mie Van Kerckhoven, Raoul De Keyser, Frederick Kiesler, Per Kirkeby, Viviane Klagsbrun, Peter Klasen, Erika Giovanna Klien, Franz Kline, Karl Knaths, Kasper König, Juul Kraijer, Norbert Kricke, Oskar Kokoschka, Yayoi Kusama, Marie Jo Lafontaine, Wifredo Lam, Allen Lane, Rene Laubies, Le Corbusier, Jean Le Gac, Thomas Lerooy, Roy Lichtenstein, Jacques Lipchitz, Edward Lipski, Jacques Lizène, Bernd Lohaus, Richard Long, Reinier Lucassen, Loren MacIver, Frank Maieu, Werner Mannaers, Man Ray, Marcel Mariën, Marino Marini, Kris Martin, André Masson, Georges Mathieu, Paul McCarthy, Edward McKnight Kauffer, Koen Van Mechelen, Carlos Mérida, E. L. T. Mesens, Ellen De Meutter, Wesley Meuris, Willy Meyer-Osburg, Mirko (Mirko Basaldella), Joan Miró, Laszlo Moholy-Nagy, Georges Moquay, George L. K. Morris, Ivan Mosca, Zero Mostel, Robert Motherwell, Michel Mouffe, Hans Alexander Müller, Sofie Muller, Bruno Munari, Johan Muyle, Bruce Nauman, Ben Nicholson, Leonardo Nierman, Constantino Nivola, Isamu Noguchi, Claes Oldenburg, Jules Olitski, Yoko Ono, Hans Op de Beeck, Dennis Oppenheim, Wolfgang Paalen, Ria Pacquée, Mimmo Paladino, Panamarenko , Giulio Paolini, Eduardo Paolozzi, Pavlos, Michelangelo Sylvio Perlstein, Jorge Piqueras, Pistoletto, Klaus Pobitzer, Sheng Qi, Quik (Lin Felton), Paul Rand, Roger Raveel, Ad Reinhardt, Carl Frederick Reuterswärd, Gerhard Richter, Peter Rogiers, Guy Rombouts, James Rosati, Marc Rossignol, Dieter Roth, Rotraut  (Klein-Moquay), Ed Ruscha, Jean Rustin, Chéri Samba, Giuseppe Santomaso, Antonio Saura, Rob Scholte, Rudolf Schoofs, Thomas Schütte, William Scott, George Segal, Kurt Seligmann, Stefan Serneels, Richard Serra, Hannes Van Severen, Toko Shinoda, Shaoul Smira, David Smith, Nedko Solakov, Frederick Sommer, Pierre Soulages, Max Spivak, Don Stacy, Klaus Staeck, Nicolas de Staël, François Stahly, Theodoros Stamos, Haim Steinbach, Saul Steinberg, Frank Stella, Paul Strand, Berend Strik, William Sweetlove, Walter Swennen, Johan Tahon, Dorothea Tanning, Antoni Tapiès, Joan Josep Tharrats, Koen Theys, Yvonne Thomas, Jaen Tinguely, Mark Tobey, David Tremlett, Heinz Trökes, Jan Tschichold, Luc Tuymans, Günther Uecker, Unknown, Michaël Van den Abeele, Koen Van den Broek, Jan Vanriet, Bernar Venet, Angel Santiago Vergara, Andre Verlon, Filip Vervaet, Jacques Villegle, Henk Visch, Kris Vleeschouwer, Andy Warhol, Robert Watts, Andy Wauman, Andrew Webb, Lawrence Weiner, Rober Wilson, Cindy Wright, Erwin Wurm, Jean Xceron, Tsuruko Yamazaki, Wou-ki Zao, Karl Zerbe, Fernando Zobel, Dirk Zoete

only in german

Die Hände der Kunst
Kurator: Ronny Van de Velde

Künstler: Marina Abramovic, Alexander Archipenko, Ansel Adams, Yaacov Agam, Josef Albers, Albert Alcalay, Pierre Alechinsky, Horst Antes, Ron Arad, Kenneth Armitage, Boris Aronson, Clara Arocha & Stephane Schraenen, Hans Arp, Richard Artschwager, Atelier van Lieshout, Donald Baechler, John Baldessari, Artur Barrio, Leonard Baskin, Romare Bearden, Bernd und Hilla Becher, Ruben Bellinkx, Ben , Anna-Eva Bergman, Joachim Berthold, Harry Bertoia, Fred Bervoets, Mike Bidlo, Guillaume Bijl, Max Bill, Renato Birolli, Dara Birnbaum, Werner Bischof, Aulis Blomstedt, Delphine Boel, Bram Bogart, Michael Borremans, Louis Bouche, Louise Bourgeois, Dirk Braeckman, Brassaï , Elisa Breton, Remo Brindisi, Marcel Broodthaers, Berlinde De Bruyckere, Peter Buggenhout, Pol Bury, Saar De Buysere, Patrick van Caeckenbergh, Alexander Calder, Jan L. Carlier, Anthony Caro, Mario Carreno, César , Marc Chagall, Jacques Charlier, Sheldon Cheney, Cedric Christie, Joannes Cladders, David Claerbout, Hugo Claus, Lucien Clergue, Jan De Cock, Calvert Coggeshall, Robert Combas, William N. Copley, Xavier Corbero, Miguel Covarrubias, Jose Luis Cuevas, Peter De Cupere, Anne Daems, Michael Dans, Stuart Davis, Luc Deleu, Ronny Delrue, Wim Delvoye, DENMARK , Julio De Diego, Sam Dillemans, Braco Dimitrijevic, Katherine Sophie Dreier, Cesar Domela, Luc Dondeyne, Piero Dorazio, Peter Downsbrough, Jean Dubuffet, Marcel Duchamp, Lili Dujourie, Marlene Dumas, Natalia Dumitrescu, Friedel Dzubas, Fred Eerdekens, Rowland Emett, Max Ernst, Erró , Sorel Etrog, Jan Fabre, Agustin Fernandez, Isi Fiszman, Filip Francis, Sam Francis, Richard Buckminster Fuller, Hamish Fulton, Winfred Gaul, Cristobal Gabarron, Juan Genoves, Jef Gey, Gilbert & George, Maria Gilissen, Claude Gilli, Mathias Goeritz, Willo Gonnissen, Xavier Gonzalez, Arshile Gorky, Enzo Gribaudo, Bettina Gruber, Jose de Guimaraes, Satish Gujral, Victor Hammer, Happy Famous Artists , David Hare, Robert Hartmann, Hans Hartung, Stanley William Hayter, Kati Heck, Al Held, Jean Helion, Thomas Hirschhorn, Jan Hoet, Hans Hollein, Gottfried Honegger, Warja Honegger-Lavater, John Philip Hultberg, Jan van Imschoot, Robert Indiana, Alexandru Istrati, Alfredo Jaar, Paul Jenkins, Ben Johnson, Jacqueline Johnson, Asger Jorn, Horst Kalinowski, Yusaku Kamekura, Allan Kaprow, Alex Katz, Anne-Mie van Kerckhoven, Raoul de Keyser, Friedrich Kiesler, Per Kirkeby, Viviane Klagsbrun, Peter Klasen, Erika Giovanna Klien, Franz Kline, Karl Knaths, Kasper König, Juul Kraijer, Norbert Kricke, Oskar Kokoschka, Yayoi Kusama, Marie-Jo Lafontaine, Wifredo Lam, Allen Lane, Rene Laubies, Le Corbusier, Jean Le Gac, Thomas Lerooy, Roy Lichtenstein, Jacques Lipchitz, Edward Lipski, Jacques Lizene, Bernd Lohaus, Richard Long, Reinier Lucassen, Loren MacIver, Frank Maieu, Werner Mannaers, Man Ray, Marcel Marien, Marino Marini, Kris Martin, André Masson, Georges Mathieu, Paul McCarthy, Edward McKnight Kauffer, Koen Van Mechelen, Carlos Merida, E. L. T. Mesens, Ellen de Meutter, Wesley Meuris, Willy Meyer-Osburg, Mirko (Mirko Basaldella), Joan Miró, László Moholy-Nagy, Georges Moquay, George L. K. Morris, Ivan Mosca, Zero Mostel, Robert Motherwell, Michel Mouffe, Hans Alexander Müller, Sofie Muller, Bruno Munari, Johan Muyle, Bruce Nauman, Ben Nicholson, Leonardo Nierman, Constantino Nivola, Isamu Noguchi, Claes Oldenburg, Jules Olitski, Yoko Ono, Hans Op de Beeck, Dennis Oppenheim, Wolfgang Paalen, Ria Pacquee, Mimmo Paladino, Panamarenko , Giulio Paolini, Eduardo Paolozzi, Pavlos , Michelangelo Sylvio Perlstein, Jorge Piqueras, Michelangelo Pistoletto, Klaus Pobitzer, Sheng Qi, Quik (Lin Felton), Paul Rand, Roger Raveel, Ad Reinhardt, Carl Fredrik Reuterswärd, Gerhard Richter, Peter Rogiers, Guy Rombouts, James Rosati, Marc Rossignol, Dieter Roth, Rotraut  (Klein-Moquay), Ed Ruscha, Jean Rustin, Chéri Samba, Giuseppe Santomaso, Antonio Saura, Rob Scholte, Rudolf Schoofs, Thomas Schütte, William Scott, George Segal, Kurt Seligmann, Stefan Serneels, Richard Serra, Hannes Van Severen, Toko Shinoda, Shaoul Smira, David Smith, Nedko Solakov, Frederick Sommer, Pierre Soulages, Max Spivak, Don Stacy, Klaus Staeck, Nicolas de Staël, François Stahly, Theodoros Stamos, Haim Steinbach, Saul Steinberg, Frank Stella, Paul Strand, Berend Strik, William Sweetlove, Walter Swennen, Johan Tahon, Dorothea Tanning, Antoni Tàpies, Joan Josep Tharrats, Koen Theys, Yvonne Thomas, Jean Tinguely, Mark Tobey, David Tremlett, Heinz Trökes, Jan Tschichold, Luc Tuymans, Günther Uecker, Michael Van den Abeele, Koen Van den Broek, Koen Vanmechelen, Jan Vanriet, Bernar Venet, Angel Santiago Vergara, Andre Verlon, Filip Vervaet, Jacques Villegle, Henk Visch, Kris Vleeschouwer, Andy Warhol, Robert Watts, Andy Wauman, Andrew Webb, Lawrence Weiner, Robert Wilson, Cindy Wright, Erwin Wurm, Jean Xceron, Tsuruko Yamazaki, Zao Wou-ki, Karl Zerbe, Fernando Zobel, Dirk Zoete